Recenze Paideia. Formowanie człowieka greckiego

Grecki rzeczownik paideia oznaczał wychowywanie i kształcenie dzieci (paides), a także skutki tych czynności, wychowanie i wykształcenie. Oznaczał też uprawę. Grecka paideia zatem to kultura osobista i społeczna twórców owych artefaktów oraz jej wytwory. Książka Wernera Jaegera, jednego z najznakomitszych starożytników niemieckich XX wieku (1888-1961), jest niezwykle bogatym i wnikliwym opisem greckiej kultury epoki archaicznej i klasycznej do czasów Platona włącznie jako spójnej całości ideałów wychowywania i kształcenia oraz bardzo szerokiego spektrum ich skutków. Nie jest to bowiem ani obraz samego tylko piśmiennictwa greckiego, ani greckiej filozofii, religii czy myśli wychowawczej, politycznej i społecznej, ani tylko wartości etycznych i budowanego na nich obyczaju. To raczej relacja o całym kompleksie zjawisk tworzących kulturę duchową Greków i jej przemiany od Homerowego zarania po klasyczną dojrzałość epoki Platona, któremu Jaeger poświęcił trzeci, najobszerniejszy tom swego trzytomowego dzieła, zaczętego w Niemczech, a po ich opuszczeniu w 1936 roku dokończonego w USA, gdzie pozostał już na resztę życia jako profesor Harvardu. Monumentalne przedsięwzięcie autora skupia uwagę głównie na przełomie V i IV wieku p.n.e., na czasach Sokratesa i Platona, starając się wykazać, że stanowiły one źródło późniejszej kultury europejskiej - średniowiecznej, nowożytnej, a nawet współczesnej.