Dawne rezydencje ziemiańskie i szlacheckie przez stulecia były twierdzami i ośrodkami władzy, w których podejmowano ważne decyzje polityczne, militarne i gospodarcze. Stanowiły także oznakę prestiżu i pozycji społecznej. To tam koncentrowało się życie miejscowej społeczności, kwitła sztuka, literatura i życie towarzyskie. Ponadto zwyczajnie pełniły rolę domu dla rodziny właścicieli oraz często dziesiątek i setek służby. „Dwory, zamki i pałace Polski” to sto opisów dawnych siedzib pańskich. Najstarsze opisane obiekty, od Zamków Królewskich na Wawelu i w Warszawie począwszy, sięgają swoimi początkami głębokiego średniowiecza. Najmłodsze z nich – pałace wielkiej burżuazji w Łodzi, Zagłębiu Dąbrowskim i na Górnym Śląsku – powstały w okresie uprzemysłowienia na przełomie XIX i XX wieku. Reprezentują wszystkie style i kierunki w architekturze od gotyku zaczynając, a na historyzmie i secesji kończąc. Są wśród nich dawne rezydencje monarsze królów polskich (Wilanów, Łazienki), książąt pomorskich i śląskich (Darłowo, Brzeg), siedziby dostojników kościelnych (Kielce, Malbork). Przeważającą jednak grupę stanowią zamki, pałace i dwory wznoszone od XV do XX wieku przez rycerstwo (Oporów), potem szlachtę i magnaterię (Łopuszna, Baranów Sandomierski), a w końcu arystokrację i ziemiaństwo (Guzów, Śmiełów).