Recenze Historia AK-WiN w zeznaniach Adama Lazarowicza...

Dzieje wojennej i powojennej konspiracji doczekały się bogatego dorobku publikacyjnego, na który składają się liczne edycje źródłowe oraz opracowania monograficzne. Mimo tego wciąż w zasobach archiwalnych pozostają niewprowadzone dotychczas do obiegu naukowego źródła, będące ważnymi świadectwami prowadzonej w warunkach okupacyjnych i tuż powojennych walki o niepodległość. [] Przykładem tego typu źródeł są protokoły przesłuchań i zeznania przywódców antykomunistycznej konspiracji, szczególnie tej związanej z rozbitym przez Urząd Bezpieczeństwa w końcu 1947 roku IV Zarządem Głównym Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Przykładem szczególnie ważnym w kontekście dalszych losów aresztowanych wtedy konspiratorów, których przywódcy zostali rozstrzelani 1 marca 1951 roku w więzieniu na warszawskim Mokotowie. [] Trudu przygotowania zeznań Adama Lazarowicza do druku podjęli się prof. Grzegorz Ostasz, wybitny badacz dziejów ZWZ-AK i WiN, oraz dr Józef Forystek, również zaangażowany od lat w te badania.

Minęło siedemdziesiąt lat od śmierci grupy siedmiu działaczy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Po ponad trzyletnim, ciężkim śledztwie i pobycie w aresztach zostali 1 marca 1951 r. straceni w mokotowskim więzieniu w Warszawie. W 2011 r. to właśnie ta data otrzymała status Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Siedmiu działaczy WiN nie było szeregowymi uczestnikami powojennej konspiracji niepodległościowej. Po zakończeniu wojny z Niemcami należeli do grona najaktywniejszych ludzi podziemia demokratycznego w zniewolonej przez Sowietów Polsce. Od początku 1947 r., aż do aresztowań dokonanych przez bezpiekę, stali na czele IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN.

Liderem zespołu był Łukasz Ciepliński, ostatni prezes konspiracji winowskiej. Najstarszym z zespołu siedmiu działaczy IV Zarządu Głównego WiN był Adam Lazarowicz, urodzony w 1902 r.

Zasadniczą część tomu obejmują dokumenty źródłowe, na które składają się głównie protokoły przesłuchań Adama Lazarowicza z okresu od daty jego aresztowania w dniu 5 grudnia 1947 r. do daty przesłuchania na rozprawie głównej w dniu 5 października 1950 r., w tym jego zeznania własne oraz stenogram procesu sądowego zawierający zapis przesłuchania Klamry w charakterze oskarżonego. Treść tych zeznań jest obszerna, albowiem nie pominięto żadnej części zeznań Klamry. Ten niebywale drobiazgowy charakter zeznań czyni z nich wyjątkowe źródło poznania dziejów powojennej konspiracji niepodległościowej działającej zwłaszcza na terenach Polski południowej.