Recenze Obecność lęku

Zbiór tekstów autorstwa przedstawicieli i przedstawicielek różnych dyscyplin naukowych (filozofia, nauki o zarządzaniu) i artystycznych (sztuki wizualne). Tytułowy lęk staje się przedmiotem wielostronnego namysłu w przeróżnych swych wcieleniach - jako trwoga, jako strach, w związku ze śmiercią, kryzysem klimatycznym, w życiu, polityce, literaturze. W obliczu głębokich transformacji dotychczasowych porządków społecznych być może nic nie jest tak silnie obecne - nawet jeśli niekoniecznie równie silnie wyrażone czy sproblematyzowane - jak właśnie lęk. Czego i z jakiego powodu boimy się dzisiaj - to prawdopodobnie jedno z najbardziej aktualnych pytań.

Obecność lęku to wartościowa monografia naukowa. Co ważne, oprócz filozofii i kulturoznawstwa jako dwóch głównych dyscyplin naukowych w książce reprezentowane są także sztuki wizualne, co znacząco wzbogaca ją merytorycznie i wyróżnia na tle innych publikacji. Rzecz dotyczy ważnego problemu, szeroko dyskutowanego w naukach humanistycznych i społecznych. Wydaje się, że dziś, w obliczu kryzysu klimatycznego, nasilających się konfliktów społecznych i międzynarodowych, lęk zaznacza swą obecność szczególnie wyraźnie. O ile wieszczony przez Fukuyamę koniec historii miał uspokajać, przekonywać nas, że żyjemy (albo już wkrótce będziemy żyć) w najlepszym z możliwych światów, o tyle powrót historii okazuje się czymś głęboko niepokojącym. Zapotrzebowanie na wszelkiego rodzaju terapie wskazuje na coś więcej niż powszechne złe samopoczucie. Chciałoby się powiedzieć, że mamy do czynienia z epidemią lęku. W tej sytuacji nieodzowne stają się pogłębione badania nad tym fenomenem, prowadzone nie tylko z perspektywy psychologicznej. Samo pojęcie lęku od dawna jest wszak częścią zachodniej tradycji teoretycznej (w tym przede wszystkim filozofii). Monografia wychodzi naprzeciw tej potrzebie, oferując zbiór dobrze dobranych, ciekawych i oryginalnych prac, mierzących się z problemem lęku na rozmaite sposoby, ale zawsze sięgających w głąb, poza jego najlepiej widoczne i najbardziej oczywiste manifestacje. Michał Herer