Recenze Druga wina, czyli o ciężarze bycia Niemcem

Ralph Giordano urodził się w Hamburgu i w mieście tym przeżył czasy nazizmu. Z powodu swojego żydowskiego pochodzenia był ofiarą licznych prześladowań. Mimo traumatycznych przeżyć w czasie II wojny światowej po jej zakończeniu zdecydował się pozostać Niemczech. Z wyjątkowej perspektywy obserwował więc zachowanie Niemców w czasach nazistowskich, a następnie sposób, w jaki odnosili się oni do koszmarnej przeszłości po wojnie.

Giordano, posługując się pojęciem drugiej winy, opisuje w swojej książce fiasko rozliczenia się Niemców z nazizmem. Chociaż w centrum jego refleksji pozostaje pamięć o Holokauście, nie pomija również kwestii innych niemieckich zbrodni, w tym popełnionych na Polakach. Analizując losy niegdysiejszych prześladowców, dowodzi, że o wiele ważniejsza dla Republiki Federalnej Niemiec okazała się reintegracja nazistowskich przestępców niż dążenie do sprawiedliwości i zadośćuczynienia. Podkreśla, że kultura polityczna tego państwa po 1945 roku opierała się na fundamentach „wielkiego pokoju ze sprawcami” oraz braku wyznania zbiorowej winy Niemców, którzy masowo popierali nazizm. Jednocześnie także w Niemieckiej Republice Demokratycznej rozliczenia okazały się powierzchowne, a wciąż podkreślany antyfaszyzm był traktowany instrumentalnie.

Opublikowana w 1987 roku Druga wina wzbudziła w Niemczech ożywioną dyskusję. Dzięki kolejnym wydaniom (ostatnie w 2020 roku) do dziś pozostaje istotnym punktem odniesienia w debatach na temat niemieckiej pamięci i braku rozliczenia nazistowskich zbrodni.

Ralph Giordano (1923–2014) – dziennikarz, publicysta, dokumentalista telewizyjny i pisarz. Opublikował m.in. głośną powieść Die Bertinis (1982) czy książki Wird Deutschland wieder gefährlich? Mein Brief an Kanzler Kohl, Ursachen und Folgen (1993) oraz Die Traditionslüge. Vom Kriegerkult in der Bundeswehr (2000).