Recenze Literatura niemiecka w Polsce

Najnowsza publikacja pod redakcją Eugeniusza Czaplejewicza i Janusza Rohozińskiego stanowi niezwykle przenikliwe studium tej izolacji. Omawiana pozycja – dzięki połączeniu elementów obserwacji historycznoliterackiej i badań nad teorią przekładu – jest próbą określenia głównych przyczyn odosobnienia kultury niemieckiej nie tylko na poziomie literackim, lecz także w odniesieniach metaliterackich. Rozważania Jana Koźbiała dotyczące zsekularyzowanej interpretacji Fausta – niezwykle przekonujące, choć przy tym syntetyczne – bardzo silnie akcentują główne strategie „retoryki wyłączności” kreowanej w dziele Goethego, w tym: strategie humanizmu, ateizmu i poganizmu. Analiza Edwarda Kasperskiego dotycząca antyepiczności utworów Kafki potwierdza z kolei sposób kształtowania się odrębności egzystencjalnej na etapie dojrzałego modernizmu. Badacz umiejscawia twórczość powieściową Kafki z jednej strony w relacji do realizmu, naturalizmu, ekspresjonizmu i formalizmu, z drugiej zaś – do paradoksów etnicznych towarzyszących ówczesnemu życiu w żydowsko-niemiecko-czeskiej komunie Pragi Habsburgów. Dominującą część publikacji zajmuje romantyzm niemiecki – w odsłonie dogmatycznej (Goethe), pesymistycznej (Hölderlin) i przyrodniczo-estetyzującej (Novalis i Mörike) – co poświadcza, jak silne w recepcji literatury niemieckiej wciąż są intuicje pozahistoryczne (z wyjątkiem fenomenu Fausta). Proporcja całości jednak, wskutek tak silnego zaznaczenia fazy romantycznych Niemiec, ulega pewnemu zaburzeniu. Poza tym etapem literackim zarysowane zostają jedynie okresy średniowiecza (w mistrzowskiej analizie Andrzeja Lama dotyczącej potencjalnego przekładu Parsifala Wolframa von Eschenbacha) i XX wieku (tylko na przykładzie wspomnianej interpretacji dzieła Kafki i studiów nad rozliczeniowym pisarstwem późnego Grassa). Publikacja powstała we współpracy z Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej. schovat popis