Recenze Pamiętniki 1870-1920

Po raz pierwszy wydane bez cenzury wspomnienia Stanisława Stempowskiego to niezwykłe, pisane podczas okupacji dzieło człowieka, który już za życia był legendą w środowiskach polskiej inteligencji krytycznych wobec endecji: ziemianina z Podola, redaktora socjalistycznego czasopisma wydawanego w Warszawie przed rewolucją 1905 r., ministra w rządzie Ukraińskiej Republiki Ludowej, współtwórcy ruchu wolnomularskiego w II RP, wieloletniego partnera Marii Dąbrowskiej i ojca eseisty Jerzego.

W 1972 r. Jerzy Giedroyc relacjonował Czesławowi Miłoszowi w liście swoje wrażenia z lektury rękopisu „Pamiętników”: „Czegoś tak pasjonującego i pięknego dawno nie czytałem”. Rok później pisał: „Miejmy nadzieję, że ten wyjątkowy dokument wyjątkowego człowieka nie został zniszczony i że kiedyś będzie można wydać go w całości – już bez skreśleń cenzury oficjalnej i prywatnej”. Dopiero teraz jednak wspomnienia Stempowskiego wreszcie trafiają do czytelników w całości, w opracowaniu krytycznym pogłębiającym wątki dotyczące dziejów antysemityzmu w Polsce, stosunku do kobiet w kręgach polskiej lewicy oraz tematyki queerowej.