Recenze Losy Panny Sary Burgerhart

Opublikowana po raz pierwszy w 1782 roku powieść epistolarna Betje Wolff i Aagje Deken była ważnym głosem w dyskusji nad kierunkiem zmian w holenderskim oświeceniu. W sporze tradycjonalistów z kosmopolitami autorki stanęły po stronie tych pierwszych, formułując krytykę rozpowszechniających się wówczas w Holandii postaw: bezkrytycznego uwielbienia dla francuskich wzorów, religijnego fanatyzmu, upadku obyczajowości, buntowniczości z jednej, a pasożytnictwa i braku poczucia obowiązku z drugiej strony.

Bohaterką powieści jest Sara Burgerhart, dziewiętnastoletnia amsterdamka, osierocona i po śmierci rodziców wychowywana przez ciotkę bigotkę, od której ucieka w poczuciu doznawanej krzywdy. Sara przedstawiana jest z początku jako panna nierozważna, zajęta wyłącznie strojami i zabawami, co szybko odbija się na jej reputacji. Tłem dla historii dorastania dziewczyny, jej pierwszych relacji przyjacielskich i miłosnych są zagadnienia polityczno-teologiczne oraz wielkie dylematy oświecenia, zwłaszcza pytania o społeczną pozycję kobiet, drogę do szczęścia czy rolę literatury.

O nieobecności tradycji dawnej literatury niderlandzkiej w świadomości polskich czytelniczek i czytelników najlepiej świadczy to, że Losy panny Sary Burgerhart będą trzecim kompletnym dziełem holenderskiego oświecenia na rodzimym rynku wydawniczym. Powieść przełożył i opatrzył wnikliwymi komentarzami Jan Urbaniak.