Recenze Jutro wielkanoc

Jutro Wielkanoc (1999) – to mini-powieść złożona z trzech  rozdziałów-opowiadań, połączonych postacią wspólnego bohatera, Edmunda Lazariana. Widzimy go w trzech fazach życia: jako szkolnego chłopca, mężczyznę w średnim wieku i wreszcie starego człowieka. W tekście brak odwołań do wydarzeń politycznych i innych jednoznacznych wskazówek chronologicznych, jednak ukryte znaki pośrednie każą wnioskować, że akcja rozpoczyna się w pierwszej połowie lat 30. XX w., a kończy około połowy lat 80, po rewolucji islamskiej. Wizja mniejszości ormiańskiej u Pirzad bardzo odbiega od stereotypu dominującego w « muzułmańskiej » literaturze Iranu: to silnie zintegrowana społeczność, dobrze wykształcona i ambitna, dbająca o zachowanie własnej kultury, religii i języka, przy tym obyczajowo nie mniej konserwatywna niż muzułmańska większość. Jutro Wielkanoc to jedyny tekst Pirzad z męskim narratorem, lecz i tu rzeczywistymi bohaterkami są kobiety. To one, dokonując wyborów życiowych, najdotkliwiej ponoszą konsekwencje walki Ormian o zachowanie własnej tożsamości kulturowej, językowej i religijnej. W trzyczęściowej historii życia Edmunda dominują silne kobiety – zagorzałe strażniczki zastanego porządku społecznego i te, które przekraczając bariery kulturowej izolacji,  narażają się na banicję z własnego środowiska i zawieszenie pomiędzy dwoma światami. Zoja Pirzad (czyt. Pir-zad) urodziła się w roku  1952 w Abadanie, ważnym ośrodku przemysłu naftowego na południu Iranu; jej matka była Ormianką, ojciec muzułmaninem. Po ukończeniu szkoły średniej w Abadanie Pirzad przeniosła się do Teheranu, gdzie wyszła za mąż; ma dwóch synów. Obecnie mieszka w Erywaniu. Zaczynała swoją działalność literacką od tłumaczeń. Popularność zyskał jej przekład na perski Alicji w krainie czarów Carola Lewisa i zbioru japońskich haiku. W roku 1991 zadebiutowała własnym zbiorem opowiadań Mesl-e  hame-je asrhā (Jak co wieczór); następny – Ta’m-e gas-e chormālu (Cierpki smak owoców kaki) ukazał się w roku 1997, a Jek ruz mānde be Ejd-e Pāk (Jutro Wielkanoc) – w roku 1999. Największą popularność przyniosła jej powieść Czerāqhā-rā man chāmusz mikonam (To ja pogaszę światła) z roku 2001, ktorej akcja rozgrywa się w kosmopolitycznym środowisku naftowego Abadanu lat 60-tych. Nagrodzona w Iranie kilkoma nagrodami literackimi, w tym prestiżową nagrodą Fundacji Huszanga Golsziriego, była wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na języki obce. Druga powieść – Ādat mikonim (Przywykniemy), z roku 2004, nie wzbudziła aż tylu zachwytów krytyki, chociaż okazała się nie mniej poczytna, także była wielokrotnie wznawiana i tłumaczona. Wszyskie książki Zoi Pirzad zostały przetłumaczone na francuski, była także tłumaczona na angielski, grecki, turecki, ormiański, niemiecki, norweski, chiński, włoski i gruziński. Na polski doczekało się dotychczas przekładu tylko jedno opowiadanie –  Père Lachaise ze zbioru Ta’m-e gas-e chormālu (przekł. Ivonny Nowickiej, w zbiorze Kolacja cyprysu i ognia, Warszawa 2002). W Iranie Pirzad postrzegana jest jako autorka feministyczna, skupiająca się na codziennym życiu kobiet, uwięzionych w pułapce tradycyjnych ról. Tymczasem nie mniej ważny jest jej głos jako przedstawicielki ormiańskiej mniejszości etnicznej i wyznaniowej. Dwie jej opowieści – To ja pogaszę światła i Jutro Wielkanoc rozgrywają się w środowisku irańskich Ormian, ukazując problemy, z jakimi zmaga się ta mniejszość, pomiędzy wolą zachowania własnej tożsamości a wymogami integracji z muzułmańską większością. Anna Krasnowolska (ur. 1949) – iranistka, w latach 1972-2019 zatrudniona w Zakładzie Iranistyki Instytutu Orientalistyki (wcześniej : Filologii Orientalnej) UJ w Krakowie, przez ostatnie 17 lat pracy kierująca tym Zakładem; obecnie na emeryturze. Zainteresowania: epos perski (mity, struktury, źródła ustne); kultura ludowa, obrzędowość, wierzenia i kulty rolniczo-pasterskie ludów irańskich, paralele słowiańskie; perska literatura współczesna: stereotypy, obsesje, innowacje, użytek z dawnych mitów; Iran współczesny – kontynuacja i zmiana, idee, myśl społeczna. Członek Societas Iranologica Europaea, Association for the Study of Persianate Societies, Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN  i Komisji Orientalistycznej PAN Oddz. Kraków, redakcji Folia Orientalia. Publikacje w jęz. polskim, angielskim, perskim i francuskim.   schovat popis