Recenze Z siedmioletniej wojny. Opowiadanie historyczne

Powieść pt. Z siedmioletniej wojny stanowi ostatnie ogniwo tzw. trylogii saskiej J. I. Kraszewskiego. Podobnie jak we wcześniejszych częściach „cyklu” – Hrabinie Cosel i Brühlu – także i tutaj mamy do czynienia z barwnym i sugestywnym opisem czasów panowania Wettynów. Tym razem autor w pasjonujący sposób opowiada o początkach politycznej rywalizacji między Prusami a Saksonią. Jednakże o literackiej wartości utworu nie decydują tylko: ani klarowny przekaz ideowy, ani też wiarygodnie naszkicowane tło historyczne i obyczajowe. Ostatnia część „trylogii saskiej” uzyskuje pełnię swych epickich walorów przede wszystkim dzięki intrygującym wątkom fabularnym, które przydają jej cech powieści przygodowo-awanturniczej.

Przebiegając ogród, pałac, gmachy, kawaler de Simonis osłupiał, oniemiał i zaczynał nabierać takiego pojęcia o potędze Brühla i Saksonii, że mu się Prusy wydały zuchwałymi, śmiejąc się porywać na te splendory. (...) Niepojętym i to było dla niego, że gdy w Sans-Souci i kołach wyższych nad Spreą wszystko zdawało się zbierać na wojnę i do niej gotować, tu nic nie widać było, co by ją przeczuwać dozwalało. (...) Dwa takie światy musiały z sobą wystąpić do walki, choćby Szląska do zdobycia i utrzymania, Czech do zawojowania, Saksonii do wyssania nie było. Zło w dwóch odmiennych postaciach musiało wystąpić do boju i niszczyć się wzajemnie. Brühl był reprezentantem najidealniejszym kłamstwa, Fryderyk – cynizmu. Ani dziw, że się nienawidzili.

(fragment powieści)