Paleografia ruska to tradycyjna polska nazwa nauki pomocniczej historii, zajmującej się prawidłowościami rozwoju cyrylicy, pisma słowiańskiego stworzonego w Bułgarii w końcu IX wieku, dzięki któremu mamy dostęp do imponującej spuścizny piśmienniczej Słowian Wschodnich. Pismo to w swojej tysiącletniej historii przechodziło różne koleje losu. Adaptowane do języków Słowian południowych i wschodnich, w XVIII wieku stało się podstawą do opracowania alfabetu rosyjskiego, który z kolei stał się wzorem dla kilkudziesięciu alfabetów, stosowanych zarówno do wielu języków słowiańskich (rosyjski, ukraiński, białoruski, serbski, bułgarski, macedoński), jak i niesłowiańskich narodów Związku Radzieckiego i Mongolii. Do XVII wieku cyrylica była pismem stosowanym w W. Ks. Litewskim i na ziemiach ruskich Królestwa Polskiego.

Książka ta powstała z chęci przedstawienia polskiemu czytelnikowi w miarę pełnego obrazu dziejów paleografii ruskiej jako dyscypliny naukowej, a jednocześnie stworzenia nowego podręcznika do praktycznej nauki czytania rękopisów cyrylickich od najdawniejszych po te, które pochodzą z XX wieku. Tylko posiadanie takich umiejętności pozwoli na rozumienie i samodzielne poznawanie rękopiśmiennego dorobku naszych wschodnich sąsiadów, Białorusinów, Rosjan i Ukraińców, posługujących się pismem pochodzenia cyrylickiego, oraz czytanie i interpretację rękopisów cyrylickich powstałych na terytorium dawnej Rzeczypospolitej i akt biurokracji rosyjskiej działających na ziemiach polskich w okresie zaborów. Aby zadania te bardziej przybliżyć czytelnikowi polskiemu, treść została wzbogacona o inne nauki pomocnicze stanowiące odrębne dyscypliny, chronologię, metrologię i dyplomatykę, w zakresie odnoszącym się do obszaru wschodnio-słowiańskiego.